FERTİLİTE PREZERVASYONU (ÜREME YETENEĞİNİN KORUNMASI)
FERTİLİTE PREZERVASYONU (ÜREME YETENEĞİNİN KORUNMASI)
Neden Fertilite Prezervasyonu?
Günümüzde nüfusun yaklaşık 1/250 i kanser tedavisi alan kişilerdir.
(W. Loren A et al, J Clin Oncol, 2013)
Ülkemizde 35 yasın altında kanser tanısı alan yıllık hasta sayısı yaklaşık 15 000 olabilir.
(Jemal A et al, Cancer Journal for Clinicians, 2008, 58, 71-96)
Kadınlarda 40 yasın altında kansere yakalananlar toplamın %10 unu bulmaktadır.
(Oktay K and Yih M, Semin Reprod Med, 2002, 20, 63-74)
Çocuk ve adolesan kanser hastalarında 5 yıllık sağkalım %80 in üzerindedir.
(Robison LL and Bhatia S, Br J Haematol, 2003, 122, 345-359)
Kanser tedavisinde uygulanan cerrahi, kemoterapi ve radyoterapi yöntemleri üreme yeteneğinde olumsuz etkiler yaratmaktadır. Özellikle üreme çağı ve öncesinde kanser tedavisi görmesi gereken hastalarımız için fertilite koruyucu yöntemler hakkında hasta ve ailesine bilgi verilmesi ve bu yöntemlerin uygulanması modern tıbbın gereğidir.
Kemoterapinin ovaryumdaki (yumurtalık) toksik etkileri nelerdir?
Oositte (yumurta hücresi) DNA fragmentasyonu ve hücre iskeletinin bozulması
Granuloza ve Teka hücrelerinde Apoptosis
Ovaryan damariarda oksidatif stres
(Ben Aharon I and Shalgi R, Reproduction, 2012, 144, 153-163)
Kemoterapinin Ovaryumda Yarattığı Toksik Etkilenme Oranları
Yürürlükteki kemoterapi rejimlerinin üreme çağındaki hastalarda kalıcı ovaryan yetmezlik ve buna bağlı kalıcı amenore oluşturma olasılığı % 20-80 arasında değişmektedir.
Yüksek Riskli Kemoterapi
Kalıcı Amenore/Adet Görememe %80
Kök Hücre (Stem Cell) Transplantasyonu (Cyclophosphamide+TBI)
Pelvik Irradyasyon (Overler)
BEACOPP (>30)
6x CMF, CEF, CAF, TAC (>40)
Orta Düzeyde Riskli Kemoterapi
Kalıcı Amenore %40-60
BEACOPP (<30)
6x CMF, CEF, CAF, TAC (30-39)
4X AC ya da EC
Kalıcı Amenore %30
Kalıcı Amenore %10-50
Tekrarlayan MTX
Kalıcı Amenore < %20
AML Tedavisi (Anthracycline+Cytarabine)
ALL Tedavisi (Multi Ajan)
6x CMF, CEF, CAF, TAC (<30)
ABVD (>30)
4-6X CHOP
Düşük Riskli Kemoterapi
Methotrexate, Vincristine, 5-FU, Tamoxifen
4X AC (<40)
ABVD (<30)
(Schüring et al, FERTIPROTEKT NETWORK, Arch Obstet Gynecol, 2018, 297, 257-67)
Radyoterapi ve Üreme Yeteneği Hasarları
Doğrudan Ovaryan Yetmezlik: 20-30 Gy dozunda Eksternal Abdominal Irradyasyon
(Wallace WH et al, Clin Oncol, 1989, 1, 75-79)
Hipotalamik Amenore: 35-40 Gy dozunda Kranyal Irradyasyon
(Gonfloni S et al, Nature Med, 2009, 15, 1179-85)
Uterin Fibrozis ve Gebelik Komplikasyonları: Pelvik Irradyasyon
(Crietchly HO and Wallace WH, Journal NCI, 2005, 34, 64-68)
Eksternal abdominal, pelvik ve kranyal irradyasyon da tedavi rejimlerinde sık olarak uygulanan başarılı yöntemlerdir. Ancak değişik mekanizmalar ve düzeyde olmak üzere üreme yeteneği hasarlarının oluşumuyla kaçınılmaz olarak karşılaşılmaktadır
Fertilite Prezervasyonu Adayları Kimlerdir?
Çocuk ve adolesan kanser hastaları: 5 yıllık sağkalım %80 in üzerindedir.
(Robison LL and Bhatia S, Br J Haematol, 2003, 122, 345-359)
40 Yaşından Genç Meme Kanserli kadınlar: Ülkemizde yılda 8000 kadın olabilir.
(Jemal A et al, Cancer Journal for Clinicians,2008, 58, 71-96)
35 Yaşından Genç Serviks Kanserli kadınlar
(Waggoner SE, Lancet, 2003, 361, 2217-25)
Pelvik İrradyasyon Uygulanacak hastalar
(Kapiteijn E et al, N Engl J Med, 2001, 30, 638-46)
BRCA-1 VE BRCA-2 mutasyonlu kadınlar: Meme-Over Kanser riski >% 50
(Liede A and Narod SA, Hum Mutat, 2002, 20, 413-424)
Systemic Lupus Erythematosus: Her zaman üreme çağında
Hematopoietik Kök Hücre (Stem Cell) Transplantasyonu: Ovaryan Yetmezlik %80
(Couto-Silva AC et al, Bone Marrow Transpl, 2001, 28, 67-75)
Üremenin İstemli Ertelenmesi
Hastalarımıza ne önermeliyiz?
Fertilite prezervasyonunu hastalarınıza tanıtın.
Etkinliği hakkında hastalarınızı cesaretlendirin.
Hastaya bilgi verildiğini tıbbi kayıtlarda belgeleyin.
Hastaları Reproduktif Tıp uzmanına refere edin.
(W. Loren A et al, J Clin Oncol, 2013, American Society of Clinical Oncology Guideline)
Bekar kadınlarda oosit (yumurta) ve bekar erkeklerde sperm dondurulması en kolay yöntemlerdir. Sperm dondurmak için ek zaman kaybı söz konusu değildir. Bir iki gün içinde günde 2 kez verilen meninin hazırlanarak dondurulması olasıdır. Acil yumurta dondurma için kemoterapi başlamadan önceki 10 günlük süre içinde yapılacak yumurtlama tedavisi kadın döngüsünün herhangi bir gününde başlatılarak tedavi öncesi zaman kaybını ortadan kaldırmaktadır. Ayrıca yumurtlama tedavisi rejimlerindeki değişikliklerle hormon duyarlı tümörlerde etkilenme olasılığı azaltılmaktadır.
Evli bireyler içinse acil kadında yumurtlama tedavisi yapılarak yumurtalar toplanır ve tüp bebek işlemiyle elde edilen embryolar dondurulur.
Puberte öncesinde ise yumurtalık veya testis dokusunun dondurulması başarıyla uygulanabilecek yöntemlerdir.
