SKOLYOZ HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKENLER
SKOLYOZ HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKENLER
OMURGAMIZIN ÖNEMİ
Omurga; gövdemizin, kas iskelet ve hareket sistemimizin temel yapısıdır. Başımız, kol ve bacaklarımız bu temel yapı üzerine oturmuş veya bağlanmış vücudumuzun parçalarıdır. Gövdenin orta direğini oluşturan omurga ona hareket olanağı verir ve oluşturduğu kanal sayesinde, bu kanal içinde yer alan omuriliği ve ondan çıkan sinir köklerini korur.
24 omur kemiğinin üst üste dizilerek oluşturduğu omurga, boyun, sırt ve bel bölgelerinden oluşur. Sağlıklı bir omurga, arkadan bakıldığında düz bir doğru üzerindeyken, yandan bakıldığında yayvan bir “S” harfi şeklinde görülür. Boyun ve bel bölgelerinde bir çukurluk (lordoz), sırt bölgesinde ise hafif bir kamburluk (kifoz) vardır. Bu eğriliklere “Omurganın doğal eğrilikleri” denir. Omurganın doğal eğrilikleri bizi dengede tutar ve vücut ağırlığının omurga üzerinde dengeli bir şekilde dağılmasını sağlar.
SKOLYOZ NEDİR ?
Skolyoz, arkadan bakıldığında düz bir doğru üzerinde olması gereken omurganın yana doğru eğilmesidir. Bu eğilmeye omurganın kendi ekseni etrafında oluşturduğu dönme hareketi de eşlik eder. Bu dönme hareketi skolyoza bağlı olarak gövdede oluşan şekil bozukluğunun da en önemli nedenidir. Çoğu zaman, skolyoz ile birlikte omurganın yandan bakıldığında gördüğümüz doğal eğriliklerinde de değişiklikler (kifoz veya lordoz) meydana gelmiş olabilir.
SKOLYOZUN NEDENLERİ NELERDİR ?
Skolyozun büyük bir kısmının nedeni belli değildir. Biz bu gruba nedeni belli olmayan anlamında idiyopatik skolyozlar adını veriyoruz. Bir kısmı, omurganın anne karnındayken, oluşumu ve gelişimindeki bazı eksiklikler ya da bozukluklara bağlıdır. Bu gruba da doğumsal anlamında konjenital skolyozlar adını veriyoruz. Ayrıca bazı nörolojik veya kas hastalıklarında da skolyoz gelişebilir.
HANGİ YAŞLARDA GÖRÜLÜR ?
Doğuştan olanlarda, eğrilikler erken çocukluk döneminde fark edilir. Sebebi belli olmayan grupta erken başlayanlar olabildiği gibi, belirtileri ergenlik döneminde ortaya çıkanlar olabilir. Nedeni ne olursa olsun omurgadaki eğrilikler, omurganı uzaması ile artış gösterir. Bu nedenle skolyoz erken yaşlarda başlamış olabilir, ancak anne ve babalar tarafından belirtiler gözle görülür hale gelince daha ileri yaşlarda fark edilmiş olabilir.
CİNSİYET FARKI GÖSTERİR Mİ ?
Doğumsal olanlarda, cinsiyet farkı yoktur. İdiyoaptik (Sebebi belli olmayan grup) skolyozlarda küçük yaşlarda fark yokken, ergenlik döneminde kız çocuklarında daha fazla görülür.
ÇOCUĞUMDA SKOLYOZ ALDUĞUNU NASIL ANLARIM ?
Doğumsal skolyozlarda, erken bebeklik döneminde, omurgada veya gövdede bir asimetri fark edilebilir. Doğumsal skolyozlarda, doğumsal başka organ sorunlarının da bulunabileceğini ve bunlara ait belirtilerin de olabileceğini bilmek gerekir.
En çok fark edilen belirti, iki omuz arasındaki dengesizliktir. Bir omuz diğerine göre daha aşağıda yer alabilir. Sırttan bakıldığında, gövdede asimetri olduğu görülebilir. Kürek kemikleri aynı seviyede olmayabilir. Biraz daha ilerlemiş durumlarda, yine sırttan bakıldığında gödenin bir yarısının daha çıkıntılı, diğer yarsının daha çökük olduğu, bir tarafta bel oyukluğunun daha fazla olduğu görülebilir. Belirtilerin bu kadar belirgin olmadığı durumlarda öne eğilme testi yapılabilir. Burada çocuk belinden doksan derece eğilmiş durumda iken, arkadan ya da önden bakıldığında, sırt yüksekliğinin her iki tarafta eşit olmadığı, bir tarafın daha yüksekte kaldığı görülebilir. Bu skolyoz tanısında erken bulgulardan biridir ve çok değerlidir.
ERKEN TANININ ÖNEMİ NEDİR?
Doğumsal veya erken başlayan diğer skolyozlar, bazı sinir ve kas hastalıklarına bağlı skolyozlarda, patolojik tablonun ağırlığına göre, omurgadaki eğrilik ile birlikte göğüs kafesinin ve dolayısı ile akciğerlerin gelişimi engellenebilir. Bu durumda solunum yetmezliklerine bağlı hayati sorunlarla karşılaşılabilir. Bu durumda erken tanının önemi büyüktür. Erken tanı konulmuş olgular yakından izlenerek ve gerekli girişimlerde bulunularak, eğriliğin ilerlemesine mani olunabilir.
SKOLYOZ KALITSAL MIDIR ?
Skolyozda aile öyküsü önemlidir. Düşük de olsa, sebebi belli olmayan skolyozlarda böyle bir olasılık vardır. Ancak doğumsal skolyozlarda bu risk daha fazladır.
NE ZAMAN DOKTORA BAŞVURMALIYIM ?
Yukarıda söz ettiğimiz belirtilerin varlığında ve aile öyküsü olduğunda uzmanına başvurulmalıdır. Omurga büyürken eğriliklerde de artma olacağından büyüme yaşı tamamlanıncaya kadar başka bir şekilde gereksinim duyulmazsa, altı ay aralarla takip edilmelidir.
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Her hastanın kendine göre özellikleri vardır ve buna göre tedavi seçeneklerinin değerlendirilmesi gerekir. Ancak klinik tabloya göre şu tedavi seçenekleri uygulanır:
A. Eğriliğin 20 derecenin altında olduğu büyüyen çocuklar, belirli aralıklarla klinik ve radyolojik kontrollerle takip edilir.
B. Büyüyen çocuklarda, eğriliğin 20 derecenin üstünde olduğu ya da takip edilen ve bu derecenin üstüne çıkan eğriliklerde korse tedavisi uygulanır.
C. Eğriliğin 40 derecenin üstünde olduğu durumlar ise cerrahi seçenekler açısından değerlendirilmelidir.
CERRAHİ TEDAVİ İÇİN UYGUN YAŞ NEDİR ?
Cerrahi tedavi için en uygun dönem, omurga uzamasını sonlandığı dönemdir. Ancak hızlı ilerleyen eğriliklerde ve bazı doğumsal eğriliklerde daha erken yaşlarda cerrahi girişim yapmak gerekebilir.
SPOR VE EGZERSİZ İLE SKOLYOZ TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ ?
Yanlış olarak skolyoz olarak değerlendirilen ancak yapısal özellik taşımayan duruş bozukluklarına bağlı eğrilikler, uygun egzersiz uygulamaları ile düzelebilir. Ancak Yapısal eğrilikler spor veya egzersiz ile tedavi edilemez. Fakat, uygun egzersiz programı ve korse yardımı ile eğriliğin artışı önlenebilir. Bununla beraber eğriliğe bağlı olarak bozulmuş kas dengesinin desteklenmesinde egzersizin önemi vardır. Ayrıca, korse tedavisinde ve cerrahi uygulanan hastalarda da, gövde kaslarının zayıflamasına engel olmak ve güçlendirmek için egzersiz ve uygun sportif faaliyetler, tedaviyi desteklemesi bakımından önemlidir.
CERRAHİ TEDAVİ İLE SKOLYOZ TAMAMEN DÜZELTİLEBİLİR Mİ ?
Yaşı çok ilerlememiş, omurga esnekliğinin korunmuş olduğu ve omur kemiklerinin anatomik şeklini kaybetmediği olgularda, eğrilikler cerrahi girişim ile tamamen düzeltilebilir. Ancak eğriliğin sert ve fazla olduğu durumlarda, buna bağlı olarak bozulmuş olan gövde dengesinin düzeltilmesi öncelikli hedef olarak seçilir.
ÖNEMLİ NOT
Skolyoz veya omurganın diğer şekil bozuklukları sadece kozmetik bir sorun değildir. Patolojik durumun özelliklerine bağlı olarak, küçük yaşta başlayan eğrilikler, ileri derecelere ulaşabilir ve bu öncelikle solunum sistemi ve diğer iç organların sağlıklı gelişmesine engel olabilir. Öte yandan, eğriliğin ve gövde dengesinin düzeltilmediği durumlarda, ileride oluşacak dejeneratif omurga hastalıklarına bağlı bel ağrılarının tabloya ekleneceği unutulmamalıdır.
Skolyozda, şekil bozukluğu nedeniyle görünüş olarak akranlarından farklılık gösteren çocukların duygusal olarak yaşayacakları sorunların da dikkatle izlenmesi ve gerektiğinde psikolojik bakımdan da desteklenmesi gerekir. Çoğu okul çağında olan bu çocukların, eğitimleri de dikkate alınmalı, her bakımdan sağlıklı bireyler olarak yetişmeleri için, hekim, aile ve okul, işbirliği içinde olmalıdır.
