MENOPOZ
Kadının yumurtlama sürecinin kalıcı olarak kesilmesi ve menstrüasyonun (adet döngüsünün) sona ermesi olaraktanımlanan menopozun, öncesi, geçiş dönemi ve sonrasının doğru şekilde yönetilmesi, hem sağlıklı hem de kaliteli bir yaşam için gereklidir. Bunun en önemli nedeni menopozunkadında; vasomotor adaptasyon, cinsel yaşam,kardiyovasküler hastalıklar, osteoporoz gibi birçok sağlık sorununa da neden olmasıdır.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Uluslararası Menopoz Derneği (IMS) verilerine göre, dünya genelinde yaklaşık 1.2 milyar kadının 2025 yılı itibarıyla menopoza ulaşmış olacağı tahmin edilmektedir.
Menopoza Giriş Yaşını Ne Belirler?
Dünyadaki kadınlar için ortalama menopoz yaşı genellikle 45-55 yaş civarındadır. Bu yaş, genetik, çevresel ve yaşam tarzı faktörlerine bağlı olarak değişebilir. Bunun yanında bazı kronik hastalıkların varlığı, sigara kullanımı menopoz yaşını erkene çekebilirken sağlıklı ve dengeli bir beslenme düzeni, hareketli bir yaşam ile menopoz yaşı geciktirilebilir. Nedeni üzerinde tam olarak kesinlik olmasa da düşük BMI'ye(zayıf)sahip kadınların daha erken menopoza girdiği, yüksek BMI'yesahip kadınlarınsa ,daha geç menopoza girdiğini gösterilmiştir.
Menopoz Belirtileri Nelerdir?
Menopoza geçiş dönemi bir anda yaşanan bir durum değildir. Geçiş dönemi yaklaşık 2 yıl sürer. Bu süre içinde hormon seviyelerindeki değişimlere bağlı olarak bazı semptomlara neden olur. Araştırmalar menopozal geçiş sırasında, kadınların yaklaşık % 50 - 75'inde, sıcak basması, gece terlemesi veya her ikisi, %50'den fazlasında kuruluk ve cinsel ilişkide ağrı, cinsel aktivite ile lekelenme veya kanama, yanma, rahatsızlık ve tahriş gibi genito-üriner semptomlar tespit edilmektedir.Yaklaşık % 60’ı olguda, odaklanma ve hafıza sorunları gelişmekte, ayrıca, sinirlilik, anksiyete ya da depresyon gibi ruh hali bozuklukları, uyku sorunları da diğer semptomlargörülebilmektedir.
Hormon Replasman Tedavisi (HRT) Nedir?
Hormon Replasman Tedavisi (HRT), menopoz belirtilerini hafifletmek ve menopoz sonrası dönemde oluşabilecek sağlık sorunlarını önlemek amacıyla kullanılan bir tedavi yöntemidir. HRT, genellikle östrojen ve progesteron hormonlarının birlikte ve/veya ayrı olarak kullanımı şeklinde yapılmaktadır.
Önceki yıllarda hormon tedavisi sonrasında kanser görülme oranının arttığı belirtilmişti. O dönemde HRT durdurulmuştu. Ancak son çalışmalar HRT ile bir problem yaşanmadığı hatta bu hastalar yakın takip altında olduğu için olası bir kanseri erken evrede yakalama ihtimalini da artırdığını göstermiştir.
Hormon Replasman Tedavisi (HRT) tüm kadınlara önerilmesinden ziyade bireyselleştirilmiş düzeyde olgu seçimi ile verilmesi önerilmektedir. Özellikle vazomotor semptomolarak tanımlanan, ateş basması, terleme, vajinal kuruluk, uyku bozuklukları gibi şikayetleri olan kadınlara mutlaka verilmesi yaşam konforu açısından önem arzeder. Bunun yanında 40 yaşından önce menopoza giren ve erken menopoz olarak tanımlanan gruba ve farklı nedenlerle yumurtalıkları cerrahi olarak alınan grupta yer alan kadınlara da HRT seçeneği kişiye sunulabilir. Ailesinde kanser olup genetik mutasyon taraması sonrasında genetik mutasyonu olan kişilere verilmemesi önerilmektedir. Ancak, ailesinde kanser olmasına karşın genetik mutasyonunda herhangi bir problem olmayan kadınları yakın takiple östrojen verilebilmektedir.
Hormon Replasman Tedavisi (HRT) İçin Hangi Testler Yapılır?
Hormon Replasman Tedavisi (HRT) başlamadan önce, kadınların kapsamlı bir değerlendirmeden geçmesi önemlidir.Hormon testleriyle birlikte menopozda olduğu belirlenen kadınlara mutlaka mamografi ve meme ultrasonografisiistenmelidir. Osteoporoz riskini değerlendirmek için kemik yoğunluğu ölçümü yapılabilir. Bu, özellikle osteoporoz riski yüksek olan kadınlar için önemlidir. Lipid profili, karaciğer fonksiyon testleri, böbrek fonksiyon testleri, tiroid fonksiyon testleri ve bazen kan şekeri düzeyleri gibi çeşitli kan testleri yapılır. Jinekolojik muayenede mutlaka smear alınarak rahim içi kalınlığı ve yumurtalıklarını değerlendirilir. Tüm bireysel risk faktörleri, aile öyküsünün de alınmasının ardından hastanın isteği de değerlendirilerek birlikte karar verilir. Eğerkişi, ben hormon tedavisi kullanmak istemiyorum diyorsa,budurumda tedavi uygulanmayabililir.
Hormon Replasman Tedavisi (HRT) Ne Kadar Sürer?
Menopoza girdikten ilk 10 yıllık süre içinde HRT tedavisine başlanabilir ve hasta istediği sürece devam edilebilir. Bu tedavinin erken başlaması, kişinin rahatlaması ve süreci daha rahat geçirmesi açısından daha etkin olur. Replasmantedavisinin süresi kişinin durumu ile ilgili olarak, hekimi tarafından planlanır.
Hormon Replasman Tedavisi (HRT) Türleri Nelerdir?
Replasman tedavisinde seçenekler ile kişinin isteği ve o uygulama şekline yatkınlığı seçimde önemlidir. Oral Tabletler (Ağızdan Alınan Haplar), Transdermal bantlar, (Cilt Üzerine Yapıştırılan Bantlar) topikal Kremler, Jeller ve Spreyler ile östrojenle birlikte progesteron veya hormonlu rahim içi araçlar kulanılabilir. Son yayınlarda doğal / bioeşdeğer östrojen içeren topikal kremler veya transdermal bantlarla birlikte doğal/bioeşdeğer progesteron veya hormonlu spiral kullanılması da gündemdedir. Rahmi ve yumurtalıkları alınan kişilerde ise sadece östrojen kullanılması yeterli olacaktır.
Menopoz’da son söz:
Bir yaşam süreci olarak yaşanan bu dönemde, bedensel ve ruhsal sıkıntıların minimuma indirilmesi ve özellikle yaş bağımlı malignitelerin erken tanısı için, bu yaş döneminin yakın takibi önemlidir. Bireyselleştirilmiş yaklaşımlar güncel olarak uygulanmalıdır. Kişinin isteği ve bedensel gereksinimlere göre, tedavi alternatifleri, menopoz dönemindeki kişilere sunulmalı, isteyen olgulara HRT planlanmalıdır.
