ARI, BÖCEK, ÖRÜMCEK, AKREP, YILAN SOKMALARINDA TEMEL İLKELER VE YAKLAŞIMLAR
Zar kanatlıların (bal arısı, yaban arısı, eşek arısı, ateş karıncası, diğer böcekler ) , eklem bacaklıların, sürüngenlerin zehrinin zerk edilmesi sonucu insan vücudunda bölgesel veya genel belirtilerin ortaya çıkmasına sebep olur, saldırıların çoğu canlının kendini savunma temeline dayanır.
Zehirlenmelere zehrin (kan dolaşımı, lenf dolaşımı ) ile doğrudan yayılımının yanı sıra canlının türüne göre ısırılan bölgede, arıda olduğu gibi bıraktığı diken veya tarantula gibi eklem bacaklılarında olduğu gibi bıraktığı tüylerin teması veya ender durumlarda rastlanan yılan gibi sürüngenlerin saldırı sonrası ısırdığı bölgede dişinin kırılması sonucu önce lokal (bölgesel ) daha sonra genel alerjik olayların gelişmesine yol açar.
Lokal belirtiler en yaygın görülen tepkilerdir ve genelde ısırık bölgesinde ağrı, kızarıklık, ödem (şişlik) şeklinde kendini gösterir, bazı bireylerde hafif ve orta dereceli ateş yüksekliği görülebilir. Belirtiler hızla oluşur ve 1-2 saat içinde geriler bazen de daha geniş alana yayılabilir 48 saat içerisinde zirve yapar ve birkaç gün sürebilir.
Lokal belirtilerin yanı sıra daha ciddi yaygın belirtilerinde eşlik edebileceği unutulmamalıdır, bunların içinde en önemlisi ve bazen de ölümcül olabilen anaflaksi denilen ağır alerjik tablonun oluşmasıdır. Yaygın belirtiler birden fazla organı tutabilir. Belirtilerin ortaya çıkması ortalama 15 - 20 dakika içinde olup 72 saate kadar uzayabilir.
*Cilt ve deri sistemi etkilendiğinde kızarıklık, kaşıntı, ürtiker (kurdeşen), döküntüler, karıncalanma hissizlik, bül denilen içi şeffaf veya bazen kanla dolan kesecikler ortaya çıkar. Isıran canlı türüne göre örneğin kahverengi keşiş örümceğinde, engerek yılanında olduğu gibi zehrin içerdiği maddelerden dolay ciltte gangrene neden olabilir.
*Sinir sistemi etkilendiğinde baş ağrısı, baş dönmesi, nöbet geçirme, uyku hali, gözde bulanık görme ve göz kapağında düşmeye neden olabilir.
*Solunum sistemi etkilendiğinde öksürük, nefes darlığı, ses kısıklığı, burun akıntısı, hırıltılı solunuma neden olabilir.
*Mide barsak sistemi etkilendiğinde tükürük salgısında artış, bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal, nadiren kanamalara neden olabilir.
*Kalp ve dolaşım sistemi etkilendiğinde tansiyon düşüklüğü veya yüksekliği, terleme, çarpıntı başta olmak üzere diğer ritim bozuklukları, bayılma, göğüs ağrısına neden olabilir.
*Kas iskelet sistemi etkilendiğinde iğne batması tarzında kas ağrıları, istemsiz kas kasılması, kas seğirmesi, yüz bölgesindeki kasılmalara bağlı olarak diş gıcırdatmasına neden olabilir.
Yukarda sayılan belirtilerin yanı sıra gözde, dilde, dudaklarda yaygın şişlik, kızarıklık oluşabilir.
Yukarda sayılan belirtilerin birden fazlası hastada görülebilir örneğin bir hastada hem nefes darlığı hem kaşıntı hem yaygın döküntü hem karın ağrısı aynı anda gelişebilir.
Sokulan yerin ender de olsa iltihap gelişme riski vardır özellikle yaban arılarının sokmaları sonrasında görülür.
Zehrin yüksek doza ulaşması örneğin Çoklu Böcek sokmalarında(Toplu Arı sokması ) , Zehrin içeriği ve sokulan yerin Hayati organlara (kalp, akciğerler, böbrekler ), kan ve lenf dolaşımını sağlayan damarlara yakın olması durumunda bu organlarda işlevsel bozukluklar, yetmezlikler ve ender durumlarda ölüme neden olabilir.
| Yapılmaması Gerekenler |
Isırılan veya sokulan bölgeyi, zehri boşaltmak amacı ile kesinlikle sıkmayın ve ağızdan emmeye çalışmayın aksi taktirde zehirlenmeye maruz kalabilirsiniz, ısırılan bölgeye kesinlikle bıçak ve benzeri sivri uçlu veya keskin cisimler ile müdahale etmeyin aksi taktirde olası damar, kas, tendon yaralanmasına sebep olabilirsiniz, dokunun canlılığını korumasını engellediği için turnike uygulamayın.
| Yapılması Gerekenler |
Sizi/hastanızı ısıran canlıyı eğer öldürdüyseniz sağlık kuruluşuna giderken uygun taşıma yöntemleriyle canlının türünü belirlemek için beraberinizde götürmeniz tedavi yaklaşımının ilk adımını oluşturacaktır.
Eğer zehirlenmeye neden olan bir yılan ise ikinci bir saldırıya maruz kalmaktan kendinizi/hastanızı koruyun eğer öldürüldü ise türünün zehirli olup olmadığını belirlemek için yılanın başını koparmayın.
Zehir ile temas eden bölgenin kol, el, bacak olması halinde hareketsiz hale getirin ve Kalp seviyesinde tutun, zehrin emilimini geciktirdiği ve şişliği azalttığı için soğuk uygulama yapın, sıkan kıyafetleri ve ya takıları çıkartın ve bulunduğunuz yere en yakın sağlık kuruluşuna başvurun.