HEMATOLOJİ HASTALARI İÇİN KORONAVİRUS VE ÖNEMİ
HEMATOLOJİ HASTALARI İÇİN KORONAVİRUS VE ÖNEMİ
Lösante Çocuk ve Yetişkin Hastanesi Hematoloji ve Onkoloji Bölümleri
.jpg)
Koronavirüsler
Koronavirüsler hem insanları hem de hayvanları enfekte eder. 1960'lardan bu yana, küresel endemik insan koronavirüsleri, soğuk algınlığı gibi solunum yolu enfeksiyonlarının sık nedenleri olarak tanımlanmıştır. Daha yakın zamanlarda, yeni insan koronavirüsleri Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS) ve ciddi akut solunum sendromunun (SARS) nedenleri olarak tanımlanmıştır. ise COVID-19 adı verilmiştir.
Koronavirüsler zarflı, tek sarmallı RNA virüsleridir. Konaktan türetilmiş bir zar, sarmal bir nükleokapside kaplanan genomu çevreler. Pozitif anlamda tek iplikçikli RNA virüsleridir, bu nedenle enfeksiyonu başlatmak için enzim taşımasına gerek yoktur.
İnsan Koronavirüsleri
1960'larda insan koronavirüslerinin ilk tespitinden bu yana, dördü soğuk algınlığı gibi insan solunum sistemi hastalıklarının ortak nedenleri olarak tanımlanmıştır:
MERS-CoV (beta koronavirüs) - orta doğu solunum sendromu (MERS)
SARS-CoV (beta koronavirüs) - şiddetli akut solunum sendromu (SARS)
SARS-CoV-2 (yeni beta koronavirüs) - koronavirüs hastalığı (COVID-19)
COVID-19 Bulaşıcılığı
COVID-19, kişiden kişiye havadaki solunum damlacıkları yoluyla veya yüzeylerde biriken ve muhtemelen fekal-oral yolla yayılabilir.
COVID-19, aerosollerde (havaya püskürtülen çok küçük damlacıklar) saatlerce ve günlere kadar yüzeylerde yaşayabilir ve bulaşıcı kalabilir; COVID-19 'un ortalama yarı ömrü aerosollerde yaklaşık 1.1 saat, paslanmaz çelikte 5.6 saat ve plastikte 6.8 saattir; 24 saat sonra karton üzerinde yaşayan bir virüs saptanmamıştır ancak 72 saat sonra plastik ve paslanmaz çelik üzerinde hala saptanabilir. Bulaşma asemptomatik (şikayet bulunmayan) ve semptomatik (şikayete neden olan) olabilir.
Asemptomatik bulaşma: COVID-19'un kuluçka süresi boyunca asemptomatik kişiler tarafından bulaşması muhtemeldir.
Kuluçka süresi: Onaylanmış COVID-19 vakalarının analizi, ortanca kuluçka süresinin 5,1 -5,2 gün olduğunu ve potansiyel maruziyetten sonra izleme için 14 günlük bir süre geçmesi gerektiğini göstermiştir.
COVID-19 Klinik Bulguları
COVID-19 enfeksiyonu asemptomatik olabilir veya akut solunum yolu hastalığına neden olabilir. Akut solunum yolu hastalığı hafif olabilir veya ciddi bir viral pnömoniye de neden olabilir
Ateş, COVID-19 hastalarının% 87-98'inde gelişir. Bununla birlikte, klinikte ateş olmayabilir. Ateş uzun süreli ve aralıklı olabilir. Öksürük şiddetli olabilir ve genellikle balgam eşlik etmez; hemoptizi (balgamda kan görülmesi) oluşabilir. Nefes darlığı şiddetli olabilir. Yaygın olarak bildirilen ek semptomlar şunlardır: miyalji (kas ağrısı), yorgunluk, boğaz ağrısı, bulantı / kusma, ishal ve baş ağrısı.
COVID-19 ve Hematoloji Hastalığı Olanlarda Önemli Noktalar *
• Lösemi, lenfoma, myelom gibi hematolojik kanserleri olup aktif tedavi alan veya tedavilerini kısa süre önce tamamlamış hastalar, enfeksiyonları diğer bireylere göre daha ağır geçirebilirler.
• Tedavileri birkaç yıl veya daha önce tamamlanmış, şu an tedavi almayan hematoloji hastaları veya bağışıklık baskılayan ilaçları uzun süre önce kesilmiş, kemik iliği nakli olmuş hastalar, bağışıklık sistemleri artık normal çalıştığı için hastalığı daha hafif geçirebilir. Fakat yine de her hasta farklıdır ve bireysel olarak değerlendirilmelidir.
• Kemik iliği nakli yapılmış hastalar, erken dönemde, bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullandıkları dönemde ve aktif graft versus host hastalığı (GVHH) (ilik savaşı) süresince enfeksiyonlara karşı daha hassastırlar ve karşılaştıkları enfeksiyonları ağır geçirebilirler.
• Kronik miyeloid lösemi, polisitemia vera, esansiyel trombositemi hastalığı olanlarda genel olarak bağışıklık sistemi baskılanması yoktur. Ancak, kullanılan bazı özel ilaçlar virüs enfeksiyonlarına meyil yaratabilir. Bu hastaların ilaçlarını kullanmaya devam etmesi ve bu metindeki genel önerilere uyması uygun olacaktır.
• İmmun trombositopeni (ITP), trombotik trombositopenik purpura (TTP), hemolitik anemi ve paroksismal nokturnal hemoglobinüri (PNH) gibi kanser dışı hematoloji hastaları aldıkları tedavilere göre bireysel olarak değerlendirilmelidir.
• Kalıtsal ya da edinsel kemik iliği yetmezliği olan, kronik nötropenisi ya da doğuştan immün yetmezliği olan hastalarda da hastalık ağır seyirli olabilir.
Bağışıklık sistemimi baskılayan ilaçlara veya kemoterapime bu dönemde ara vermeli mi ?
• İlaçların doktor kontrolü olmadan direk olarak bırakılmasının sonuçları hasta açısından çok daha fazla riskli olabilir. İlaçların ani bırakılması hastalığınızın tekrarlamasına yol açarak daha ağır ilaçlar verilmesini gerektirebilir. Bu nedenle herhangi bir ilaç değişikliğinden önce mutlaka hekiminiz ile irtibata geçiniz. Kemoterapinizin ertelenip ertelenemeyeceğini mutlaka doktorunuz ile görüşünüz.
• Tedavisi tamamlanmış sadece kontrol amaçlı randevuları olan hastaların randevularını doktorları ile görüşerek ileri bir tarihe ertelemeleri daha uygun olacaktır.
• Hastaneye geliş gidişlerin doktor kontrolünde en aza indirilmesi gerekir. Böylece hastalarımız bulaş risklerini azaltacaktır.
• Hastaneye geliş gidişler için mümkün olduğu kadar toplu taşıma araçlarının kullanılmaması önerilir.
• Uzaktan gelen hastaların mümkünse yakınlarındaki bir merkezde tedavilerini alması da uygun bir yaklaşım olabilir.
Koronavirüs’den ve diğer solunum yolu enfeksiyon etkenlerinden korunmak ve çevremizi korumak için neler yapılmalıdır?
• Akut solunum yolu enfeksiyonlarının bulaşma riskini azaltmaya yönelik öneriler, koronavirüs enfeksiyonu için de geçerlidir. Bağışıklık sistemi baskılanmış ve/veya kanser tedavisi alan bireylerin ve onlarla birlikte yaşayan ev halkının çok daha özenle aşağıdaki önerilere uyması gereklidir.
Bu öneriler:
- Eller sık sık sabun ve su ile en az 20 sn süresince yıkanmalı veya en az %60 alkol bazlı bir el temizleyicisi ile temizlenmelidir.
- Ağız, burun ve gözlere dokunulmaktan kaçınılmalıdır.
- Tokalaşma, sarılma ve öpüşme yolu ile selamlaşmadan kaçınılmalıdır.
- Öksürme veya hapşırma sırasında ağız ve burun tek kullanımlık mendille kapatılmalı, mendil yoksa dirseğin iç kısmı kullanılmalıdır.
- Kullanılmış mendiller çöpe atılmalı ve sonrasında el hijyeni uygulanmalıdır.
- Olabildiğince evde istirahat edilmelidir, özellikle kalabalık ortamlardan uzak durulması önerilir.
- Eve ziyaretçi kabul edilmemelidir.
- Öksürük, hapşırık gibi solunum belirtileri olan kimselerden uzak durulması gerekir.
- Sık dokunulan yüzeyler ve eşyalar (masalar, kapı kolları, ışık anahtarları, tutamaklar, tuvaletler, musluklar, dizüstü bilgisayarlar, klavyeler, cep telefonları) temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
- Toplum içinde bulunulması gerekiyor ise diğer bireyler ile arada en az 1,8 metre mesafe olmalıdır.
- Halka açık yerlerde asansör düğmeleri, kapı kolları, tırabzanlar, dokunmatik ekranlar gibi sık dokunulan yüzeyler ile temastan kaçınılmalıdır.
Virüsden korunmak için maske takmalı mı ?
• Sizi takip eden sağlık ekibiniz, daha önce maske takmanızı önermiş ise buna uyunuz. Böyle bir öneri yapılmamış ise Dünya Sağlık Örgütü normal bireylerin kendilerini enfeksiyondan koruması için maske takmasını önermemektedir. Ancak, COVID-19 dahil solunum yolu enfeksiyonu olan hasta bireyler çevresindeki yakınlarına ve sağlık personeline bulaştırmayı önlemek için mutlaka maske takmalıdırlar.
Enfeksiyondan korunmak için ek olarak yapabileceğim başka şeyler var mı?
• Özellikle bu dönemde daha da özenle dengeli beslenmelisiniz. Yeterli miktarda uyumalısınız. Uykusuzluğun bağışıklık sistemini baskıladığı çok iyi bilinmektedir.
• Bulunduğunuz ortamı sık sık havalandırmalısınız.
• En geç 2 saatte bir 3-4 dakika yerinizden kalkıp ev içerisinde yürüyünüz ve hafif egzersizler yapınız.
Koronavirüs’e karşı etkili bir aşı var mı?
• Şu an için virüse karşı etkili olduğu bilinen ve piyasada bulunan bir aşı mevcut değildir. Ancak, çeşitli ilaç şirketleri bu konu ile ilgili çok yoğun çalışmalar yapmaktadır.
KAYNAKLAR
https://assets.acponline.org/coronavirus/scormcontent/